Bioamrywiaeth

Mae gweddillion rhai o’r mwyngloddiau plwm ac arian mwyaf yn y DU, a oedd ar waith tan y 1930au, yn creithio afon Ystwyth yn nyffryn Cwmystwyth.

Roedd y rhaeadr yn Y Graig Fawr arfer pweru’r tyrbinau ar gyfer y peiriannau a ddisodlodd llafur llaw yn mynd yn ôl i’r Oes Efydd, tua pedair mil o flynyddoedd yn ôl. Parhaodd y Rhufeiniaid i fwyngloddio yma, ac felly hefyd mynachod canoloesol Ystrad Fflur. Mae ardal Elenydd yn cynnwys cors mawndir sy’n rhyngwladol bwysig, yn ogystal â rhostir. Mae’n safle Natura 2000 sydd wedi’i ddynodi’n SoDdGA ac yn ACA gyda’r mawndir yn bwysig ar gyfer rhywogaethau adar perthnasol Ewropeaidd fel y boda tinwyn, pibydd y mawn a’r corgwtiad aur. Mae hefyd yn cefnogi amffibiaid ac anifeiliaid di-asgwrn-cefn fel madfallod, gwiberod a gweision y neidr.